Akcionarsko društvo
Akcionarsko društvo (AD) je društvo kapitala koje osnivaju pravna, odnosno fizička lica radi obavljanja delatnosti pod zajedničkim poslovnim imenom, a čiji osnovni kapital je utvrđen i podeljen na akcije određene vrednosti. AD ima svoju imovinu, kojom odgovara za obaveze koje preduzima u pometu. Akcionari odgovaraju za obaveze AD do vrednosti akcija. AD može da bude i jednočlano.
AD može da bude javno i nejavno.
Javno AD je društvo koje je uspešno izvršio javnu ponudu akcija uz objavljivanje prospekta u skladu sa Zakonom o tržištu kapitala. Nejavno AD je ono društvo čije se akcije izdaju samo osnivačima ili određenom ograničenom broju drugih lica. Ono ne može nuditi akcije javim putem, to jest ne može biti kotirano na berzi.
Koraci za osnivanje AD se razlikuju u zavisnosti od toga da je AD javno ili nejavno.
Zajednički koraci za osnivanje i javnog i nejavnog AD:
1. Odabir poslovnog imena
Poslovno ime obavezno sadrži naziv, naznačenje pravne forme i mesto u kome je sedište društva, a može da sadrži i opis predmeta poslovanja (na primer: naziv AD Beograd). Naziv društva ne sme biti istovetan nazivu drugog društva i mora se razlikovati od naziva drugog pravnog lica tako da ne izaziva zabludu o identitetu sa drugim društvom. Pored poslovnog imena, društvo može da koristi i skraćeno poslovno ime, koje obavezno sadrži naziv i pravnu formu društva.
Preporučljivo je da se pre podnošenja registracione prijave osnivanja privrednog društva izvrši pretraga već registrovanih naziva, kako bi se izbeglo neželjeno odbacivanje zahteva za registraciju. Postoji i mogućnost rezervisanja naziva.
Detaljnija uputstva za izbor poslovnog imena, pretragu već registrovanih naziva i rezervaciju novih naziva se mogu pronaći na veb-sajtu Agencije za privredne registre.
2. Odabir pretežne delatnosti
Privredno društvo mora da odabere pretežnu delatnost. Pretežne delatnosti sa pripadajućim šiframa mogu da se nađu u Uredbi o klasifikaciji delatnosti („Sl. glasnik RS“, br. 54/2010).
Privredni subjekti mogu da upišu u Registar samo jednu, pretežnu delatnost, ali im je po osnovu Zakona o privrednim društvima dozvoljeno da obavljaju i druge delatnosti, s tim što sami moraju da vode računa o ispunjenosti uslova za obavljanje tih drugih delatnosti.
3. Određivanje sedišta
Privredno društvo mora da ima sedište. Sedište društva je mesto i adresa na teritoriji Republike Srbije iz koga se upravlja poslovanjem društva. Korisno je da se pre overe osnivačkog akta provere podaci o adresi sedišta u Adresnom registru Republičkog geodetskog zavoda ili na Nacionalnoj infrastrukturi geoprostornih podataka, i to pre svega da li naziv ulice u kojoj se nalazi objekat u kom će biti sedište postoji na teritoriji određenog naseljenog mesta.
4. Odabir modela upravljanja AD
Prilikom osnivanja AD, osnivač/i u zavisnosti od svojih potreba odlučuju da li će upravljanje društvom biti jednodomno ili dvodomno.
Jednodomno upravljanje znači da društvo ima jednog ili više direktora. Ukoliko AD sa jednodomnim upravljanjem ima tri ili više direktora, oni formiraju odbor direktora koji ima i svog predsednika.
Dvodomno upravljanje znači da društvo ima jednog ili više izvršnih direktora i nadzorni odbor. Ukoliko AD sa dvodomnim upravljanjem ima tri ili više izvršna direktora, oni formiraju izvršni odbor koji ima i svog predsednika. Ukoliko se osnivač/i odluče za dvodomni sistem upravljanja, uz registracionu prijavu se prilažu i odluke o imenovanju predsednika i članova nadzornog odbora, ako nisu imenovani u osnivačkom aktu.
U svakom slučaju organ AD je i skupština akcionara.
Zakonski zastupnici AD su direktori, ali to ne moraju biti svi direktori, već samo pojedini ukoliko osnivači tako odrede. Pri tome, u jednodomnom sistemu upravljanja jedan od direktora koji ima ovlašćenje za zastupanje može biti imenovan za generalnog direktora (dakle, generalni direktor u jednodomnom sistemu nije obavezan organ), dok je u dvodomnom sistemu jedan od izvršnih direktora koji ima ovlašćenje za zastupanje obavezno i generalni direktor.
5. Odluka koliko će iznositi osnovni kapital AD
Osnovni kapital predstavlja novčanu vrednost akcija AD. Akcionarsko društvo mora da ima minimalni osnovni kapital u visini od 3.000.000,00 dinara, osim ako je posebnim zakonom predviđen veći iznos.
Akcionarsko društvo može izdavati sledeće vrste akcija: obične (daju akcionaru pravo na učešće i glasanje na skupštini, isplatu dividende, učešće u raspodeli likvidacionog ostatka ili ste čajne mase, preče sticanje običnih akcija i drugo, u skladu sa zakonom i
statutom)i preferencijalne akcije (daju akcionaru određena povlašćena prava).
Društvo može izdavati akcije sa ili bez nominalne vrednosti. S tim da, nominalna vrednost jedne akcije ne može biti niža od 100 dinara.
6. Priprema osnivačkog akta i prvog statuta AD
Osnivački akt je akt kojim se konstituiše privredno društvo. Njime se uređuju sva važna pitanja bitna za osnivanje društva. Osnivački akt AD se ne menja.
Postoji više opcija u pogledu forme osnivačkog akta:
- Prvo, osnivački akt može da bude sačinjen u elektronskoj formi i potpisan elektronskim potpisom osnivača;
- Drugo, potpisi na osnivačkom aktu sačinjenom u papirnoj formi moraju da budu overeni kod javnog beležnika, pa zatim tako overen dokument treba da bude digitalizovan (prebačen u PDF format i overen elektronskim sertifikatom od strane domaćeg javnog beležnika ili advokata koji je podnosilac prijave);
- Ako je osnivački akt overen u inostranstvu, digitalizaciju tog akta može da izvrši isključivo domaći javni beležnik ili advokat ako je podnosilac prijave;
- Kada se nenovčani ulog osnivača sastoji iz neke nepokretnosti, osnivački akt predstavlja osnov za prenos prava svojine na nepokretnosti, te ovaj dokument mora biti u formi javnobeležnički potvrđene (solemnizovane) isprave.
AD pored osnivačkog akta ima i statut kojim se, između ostalog, uređuju upravljanje društvom, osnovni kapital itd. Akcionar(i) koji osniva(ju) društvo potpisuju i prvi statut društva.
Primeri osnivačkog akta i statuta za AD, mogu da se pronađu na veb-sajtu Agencije za privredne registre, na sledećem linku.
7. Uplata/unos osnivačkog uloga
Upisane akcije koje se u skladu sa osnivačkim aktom uplaćuju u novcu uplaćuju se pre registracije osnivanja na privremeni račun kod poslovne banke u Republici Srbiji. Pre registracije društva akcionari koji osnivaju društvo dužni su da uplate, odnosno unesu uloge koji predstavljaju najmanje 25% osnovnog kapitala, pri čemu uplaćeni iznos novčanog dela osnovnog kapitala ne može biti niži od iznosa minimalnog osnovnog kapitala koji iznosi 3.000.000,00 dinara.
Nenovčani ulozi mogu da budu samo u stvarima i pravima. Vrednost nenovčanog uloga se utvrđuje putem procene stručnog lica koje je od nadležnog državnog organa ovlašćeno da vrši procene određenih stvari i prava (sudski veštak, revizor ili drugo stručnog lice).
8. Postupak registracije
AD mora da se registruje u Registru privrednih subjekata Agencije za privredne registre. Registraciona prijava osnivanja može da se podnese samo elektronskim putem.
eRegistracija privrednih subjekata se vrši putem aplikacije Agencije za privredne registre.
Za registraciju osnivanja je potrebno da se podnesu sledeća dokumenta:
- elektronska registraciona prijava osnivanja – AD (obrasci dostupni na sledećem linku);
- osnivački akt akcionarskog društva (primeri akata) – potpisan elektronskim sertifikatom osnivača ili digitalizovan u skladu sa zakonom;
- statut društva potpisan od strane članova društva (primeri akata);
- potvrda kreditne institucije o uplaćenim akcijama u novcu, odnosno procena ovlašćenog procenjivača vrednosti nenovčanog uloga ili potvrda nadležnog organa o proceni vrednosti nenovčanog uloga u skladu sa zakonom;
- odluka o imenovanju direktora odnosno članova odbora direktora i predsednika odbora direktora, ako nisu određeni statutom;
- odluka o imenovanju članova nadzornog odbora, ako je upravljanje društvom dvodomno, ako nisu određeni statutom;
- odluka o imenovanju članova izvršnog odbora, ako je upravljanje društvom dvodomno;
- odluka o imenovanju zastupnika društva, ako nisu određeni statutom;
- naknada za registraciju osnivanja (visine naknada).
U postupku eRegistracije sva dokumenta koja se prilažu uz elektronsku prijavu osnivanja moraju da budu u elektronskoj formi u PDF formatu i elektronski potpisana validnim elektronskim sertifikatom lica ovlašćenog za potpisivanje dokumenta. Potpis elektronskim sertifikatom se ne traži samo za dokumenta koja se prilažu u formi obične kopije (npr. kopija ličnog identifikacionog dokumenta).
Prilikom podnošenja prijave za registraciju osnivanja privredno društvo može automatski da se prijavi na evidenciju obveznika PDV.
Detaljna opšta uputstva u vezi sa eRegistracijom možete da pronađete na sledećem linku, a dodatna uputstva za registraciju osnivanja AD su dostupna na sledećem linku.
9. Registracija u Centralnom registru hartija od vrednosti
Akcionarom se u odnosu prema AD i trećim licima smatra lice koje je kao zakoniti imalac akcije upisano u Centralni registar hartija od vrednosti, a dan upisa u Centralni registar jeste dan sticanja akcije. Stoga, potrebno je izvršiti upis akcija i akcionara u Centralni registar hartija od vrednosti (detaljnija uputstva su dostupna na: link).
Dodatni koraci za javno AD
- Javna ponuda uz objavljivanje prospekta
Kada se AD organizuje kao javno potrebno je uspešno organizovati javnu ponudu akcija i proceduru izdavanja akcija. U postupku javne ponude akcija potrebno je da se izradi prospekt za ponudu koji treba da odobri Komisija za hartije od vrednosti. Detaljnija uputstva u vezi sa izradom prospekta propisana su Pravilnikom o prospektu („Sl. glasnik RS“, br. 77/2022). Po uspešnom okončanju procedure javne ponude akcija potrebno je da se izvrši upis akcija u Centralni registar hartija od vrednosti. - Uključivanje na organizovano tržište Beogradske berze
Akcijama javnog AD se trguje na organizovanom tržištu Beogradske berze (osim izuzetno). - Izveštavanje Komisije za hartije od vrednosti
Javna AD imaju obavezu redovnog izveštavanja Komisije za hartije od vrednosti o bitnim događajima za poslovanje društva (održavanju skupština društva, dodeli i isplati dividendi, finansijskim izveštajima itd.).
Nadležni organi i propisi
Agencija za privredne registre, Brankova 25
11000 Beograd, Srbija
https://www.apr.gov.rs
Radno vreme: 09-15h
+381114181000 (opšte informacije)
+381114182000 (tehnička podrška)
info@apr.gov.rs (opšte informacije)
sd@apr.gov.rs (tehnička podrška)
Komisija za hartije od vrednosti, Omladinskih brigada 1, VII sprat
11070 Novi Beograd, Srbija
https://www.sec.gov.rs
+381113115118, +381112603774
office@sec.gov.rs
Centralni registar, depo i kliring hartija od vrednosti, Trg Republike 5, IV sprat
11000 Beograd
http://www.crhov.rs/
+381113331380, +381113331380
office@chrov.gov.rs
Beogradska berza, Omladinskih brigada 1
11070 Novi Beograd, Srbija
http://www.crhov.rs/
+38111 3117311, +38111 3117297
post@belex.rs
Zakon o privrednim društvima („Sl. glasnik RS“, br. 36/2011, 99/2011, 83/2014 - dr. zakon, 5/2015, 44/2018, 95/2018, 91/2019 i 109/2021)
Zakon o tržištu kapitala („Sl. glasnik RS“, br. 129/2021)
Zakon o preuzimanju akcionarskih društava („Sl. glasnik RS“, br. 46/2006, 107/2009, 99/2011 i 108/2016)